طـراحی فـراگیر

امروزه فراهم ساختن امکان دسترسی برای همه به عنوان یک ضرورت اساسی در زندگی مدنی شناخته شده است و به منظور تحقق این امر تلاش‌های مختلفی در محیط‌های سکونتی در سراسر جهان صورت می‌گیرد. در کشور ما علیرغم رویکردهایی که برخی نهادهای دولتی در جهت گسترش و سهولت امکان "دسترسی" و" قابلیت زندگی " در فضاها نشان داده اند؛ تا‌کنون تلاش اساسی جهت طراحی جامعی که نیازهای اکثریت افراد را برآورده نماید انجام نگردیده است. البته ضوابط و اصول لازم‌الاجرای متعددی در بسیاری از پروژه‌های طراحی، مناسب‌سازی محیط‌های شهری موجود را دنبال می‌نمایند و این مناسب‌سازی از طریق به کارگیری صحیح عناصر و تجهیزات در محیط‌های سکونتی صورت می‌گیرد. اما آنچه در این محیط‌ها و فضاهای وابسته به آنها مشاهده می‌شود، ناکارآمدی استانداردها و زمینه‌هایی است که به کارآیی بیشتر محیط و پاسخگویی بهینه آن برای شهروندان می‌انجامد. بدیهی است استفاده نابجا و قراردادی از عناصر طراحی در ساختار کالبدی محیط سکونتی، آن را زشت و نازیبا می‌کنند و موجد محیط‌هایی است که گویی تنها برای رعایت قانون و نه برگرفته از منطق طراحی به وجود آمده‌اند. بنابراین در اغلب موارد دسترسی، شاخصی برای آزمون طرح به شمار می‌آید، نه بخشی از اهداف پروژه‌ طراحی محیط؛ هرچند متأسفانه به مساله دسترسی در حین طراحی و انتخاب روش طراحی، به درستی اندیشیده نمی‌شود. طراح (در مقیاس اجزاء و مبلمان)، معمار (در مقیاس ساخت بنا) و طراح شهر (در مقیاس شهری) هر یک باید طیفی گسترده از کاربران را مدنظر قرار دهند. طیفی که باید شامل افرادی با توانایی حرکتی محدود یا فاقد این توانایی، معلولین حسی (نابینایان، کم‌بینایان، ناشنوایان و کم‌شنوایان) بوده و افرادی با توانایی جسمی و حرکتی متفاوت (سالخوردگان، کودکان، زنان، ... ) و با مقاصد و اهداف کاملاً متفاوت از حضور در محیط را نیز در بر گیرد.